We noemen iets mutageen als het mutaties veroorzaakt. In het algemeen gaat het om bepaalde stoffen of typen straling.

De manier waarop DNA schade oploopt, verschilt per mutageen. Er zijn bijvoorbeeld mutagene stoffen die de DNA-replicatie verstoren, doordat ze zichzelf inbouwen in het DNA en zo de dubbele helix vervormen. Andere mutagenen veranderen de chemische eigenschappen van stikstofbasen, wat invloed heeft op de basenparing. Als de schade aan het DNA te groot is om gerepareerd te worden, kan dat leiden tot apoptose.

UV-straling

Eén van de bekendste mutagenen is ultraviolette (UV) straling. Onder invloed van UV-straling gaan naast elkaar liggende thyminebasen in een DNA-streng verbindingen met elkaar aan. Hierdoor trekt de DNA-streng krom, waardoor transcriptie en DNA-replicatie belemmerd worden.

Vrije radicalen

Vrije radicalen zijn kleine reactieve deeltjes die ontstaan tijdens stofwisselingsprocessen in de cel. Ook door roken en door ioniserende straling (zoals röntgen) komen vrije radicalen in het lichaam terecht. Ze kunnen interactie aangaan met het DNA, wat kan leiden tot breuken in de DNA-streng en het verlies van basen.